Tuesday, 31 March 2015

What mistake did Sharad Yadav commit?





Mera Gora Rang Le Le, Mohe Shyam Rang De

(Oh Lord, Take away my fair colour,
Give me your dark complexion!)

These are words from a popular song written by poet Gulzar, but the sentiment expressed in the song is quite ancient. Radha has been singing it for quite a long time. The dark complexion of Lord Krishna has lured the Indian minds for ages. When socialist MP Sharad Yadav praised the South Indian dark complexion, he ignited a storm of protests. Union Minister Smruti Irani got so much enraged that she ridiculed him for his views

The anger of Smruti Irani is quite understandable, but why Kanimozhi and Mayawati should should feel enraged about reference to dark complexion as compared to fair complexion. The pride of dark complexion was a major part of the Dravidian movement. Leaders like Namdev Dhasal, inspired by thoughts of Dr. Babasaheb Ambedkar, had taken motivation from Black Panther movement in America and established Dalit Panther on similar lines to inculcate self-respect among Dalit youths. In the eighties, Ambedkarites academicians like Arun Kamble were paying tributes to dark complexion and challenging western concepts of beauty.

 The South Indian politics even today is sustaining on the pride of Dravidian movement. It is really unfortunate that Kanimozhi, daughter of doyen of Dravidian politics Karunanidhi has developed some kind of inferiority complex due to dark complexion. After the sad demise of Bahujan Samajwadi Party (BSP) founder Kanshiram, there is none to guide Mayawati in dialectics of Indian politics based on Ambedkar's revolutionary thoughts.

The aggressive Hindutva is based on the superiority of fair complexion of Aryans who arrived in Indian hinterland from North and forms the basic understanding of socio-political conditions by RSS and Savarkar. Vast population of Indian who do to geo-climatic conditions of Indian peninsula are dark complexioned. There are numerous odes to dark complexion in history, culture languages, sculptures paintings and music of Indian subcontinent. So when Shard Yadav appreciates dark complexion in his speech delivered in Parliament what wrong has he committed. One will never know what the issue is and why so many stalwarts are upset by Sharad Yadav's observation by watching shrill and uninformed debate on TV channels. Except few, most of the participants have very scanty knowledge of Indian culture and its ideological basis.

 Smruti Irani is a minister for human resource development and obviously someone from the government who speaks with authority on cultural issues. The question she posed to Sharad Yadav and enrage she exhibited is part of the ideology she represents shows racial bias. Thanks to the continued British rule in India, the inferiority complex based on our skin colour and culture is deep rooted in Indian psyche, especially among educated urban majority who always looks to West for every aspect of life. So we have to peep within to know why we are so obsessed with fair colour and no point in just holding Smruti Irani responsible for that kind of bias.

Sharad Yadav is an erudite politician espousing socialist teachings of Dr Lohiya and known for giving an ideological touch to whatever he says in the house or in a public meeting. He is accustomed to controversies but is not known to backs track whatever he has said. He is an accomplished orator, knows his responsibility and never takes back his words. When there was too much of pressure to apologize he said, “Chahe Dharti Phat Jay, Hum Mafi Nahi Mangenge.” 

Sharad Yadav is not an anti-feminist leader. He is known for his participation and support to various agitations launched for rights and dignity of women. 

He sought to know what wrong he did say. “Humne Galat Kya Kaha?” Were Ram and Krishna not having dark complexion? Why is the song “Mera Gora Rang Le Le, Mohe Shyam Rang De De,” is sung? Most of the population of the country – men and women are having dark complexion. Actually, South Indian women are more beautiful, more beautiful than their North Indian counterparts. Not just because of their dark complexion, but also because of their sculpted figures and features. The fair complexion has logged in our head, and that is why you read in matrimonial advertisements the expectation of fair complexion. Men having dark complexion also want fair wives. What is so objectionable in this statement of Mr. Sharad Yadav?
  
What Ram Manohar Lohiya used to say? It is not that dark complexion has always been ignored, at least in India it has not happened. In Sanskrit literature women having dark complexion have been regarded as beautiful. It was not necessary that she must be dark, but she was regarded as Shyama even if she was young and beautiful. i.e. youth and beauty was treated as one and the same.

Sharad Yadav is a hard core Lohiya follower. You will always find quotes from Lohiya in his statements. After Madhu Limaye, Sharad Yadav is the only speaker in the Indian Parliament of the democratic socialist thought. The supporters of male-dominated society are trying to label Yadav an offender. The roots of country’s social degradation lie in the male-dominated mentality and the caste system. Sharad Yadav is a true follower of Lohiya who propagated gender equality. Sharad Yadav is included in the category of those whose thoughts are amply clear as against discrimination on the basis of caste, complexion, race and gender.

What shall be the criteria for treating a woman beautiful? Sharad Yadav finds the South Indian dark complexion more appealing than the fair one. Actually, Sharad Yadav should have been congratulated for daring to raise the issue of politics based on pride of fair complexion. In his essay titled, “Complexion and Beauty,” Lohiya has analyzed this politics of fair complexion:
“This perverse perception about beauty must have originated from political impressions. Europeans, having fair complexion are ruling the world for about three centuries, they have become rulers and they always ruled over power and prosperity. Others, however, lacked power and prosperity as well. Had the Africans ruled the world, just like Europeans did, the perception of woman’s beauty across the globe would have been different. Poets and authors have mentioned that the skin of Africans is silky like satin. They would have felt the touch and look of their skin not just silky, but also a matter of pride. They would have found the thick lips of Africans beautiful and their broad noses pleasing. Politics also rules over beauty concepts. Power, especially, the unfettered power always appears to be alluring.”

In classical Indian literature one finds fair complexion having praised by way of an exception. The Indian concept of Shyam rang is the best complexion, was wiped out with the advent of British rulers and during the past 250 years, the Indian mind got dominated by the fair complexion. Empowered by the Maxmuller’s Aria Theory, the Aryan racial political Hinduism has further brightened the fair complexion. The superiority of Aryan got a new support through complexion. The Black Prime movement was started in America in the sixties raising slogan of “Black is Beautiful.” However, at that time, the Indian newspapers were filled in with advertisements seeking fair-looking wives. When America and Africa was witnessing revolt of Blacks after centuries of inhuman exploitation, racial discrimination and barbarous insult, Indian woman, who was insulted because of her dark complexion was being pushed in further denigration.

Now, two hundred years have passed after Raja Ram Mohan Roy stood against the Indian tradition of Sati after hearing his sister-in-laws cries. One hundred fifty years have passed after Mahatma Phule opened school for liberating women. Half a century has also passed after Dr. Babasaheb Ambedkar brought in the Constitution prohibiting discrimination on the ground of caste, creed, religion, race or sex of a person. Even today, people are being taunted, rejected for having dark complexion. The discrimination based on complexion has just become more “dark”.
Those who hold Gandhiji’s broom for their own political convenience don’t want the thought of Gandhiji or the path shown by him. What Gandhiji had said about the women’s complexion? Gandhiji was initially in South Africa. He has written a full-fledged book on the history of South African Satyagraha. Valji Govindji Desai has translated the book in English.

“In 1914, in this vast region, the population of Habshas was about 50 lakh and that of Europeans about 13 lakh. In Habshas, Zulu are regarded as hefty and beautiful. I have deliberately used the word ‘beautiful’ for Zulus. Our notion of beauty i.e. white complexion, and fine and straight nose. If you keep this notion aside for a while, you will find the God has created Zulus without any deficiencies. Both, men and women are heighted and having equally broad chests. Their legs and arms are rounded, filled-in with muscles. You will hardly find any Zulu bent-down. Their lips are broad and thick, but at least I will not term those disproportionately broader than their overall physic. They eyes are round and bright. Nose, is broad, but perfectly befitting a broad face. Their curly hair perfectly match with their black, Negroid and shining skin. If you ask a Zulu, as to which of the tribes in African Habshas are more beautiful and he will stake claim of his own tribe. And, I do not find any lack of knowledge in it. Zulus have naturally got muscular figures without making any specific attempts to sculpt their arms and legs, as the ones being tried by Europeans in attempting to make their hands and legs muscular. The skin of the people residing on the Ecuadorian line is bound to be dark. That is natural, and if we believe that whatever the nature creates is beautiful, we will be saved from the wrong notions about beauty. And, will also be freed of the feeling of shame and the dislike if in India our complexion turns dark.

There is no possibility of Mrs. Irani having read this freedom song sung by the Father of the Nation.  Gandhi liberated India from the British rule. But, Indians are yet to be freed from the discriminatory notions and slavish mentality.


Kapil Harishchandra Patil,
Member, Maharashtra Legislative Council,
President, Lok Bharati

Saturday, 28 March 2015

सिनेमातलं चैतन्य आणि भगतगीरी







'कोर्ट'मुळे मराठी सिनेमाला खरंच सोनं लागलं. आचार्य अत्रेंच्या 'शामच्या आई'ने पहिलं 'सुवर्ण कमळ' जिंकलं होतं. नंतर मराठी सिनेमा जणू मेल्यागत झाला होता. 'श्वास' आला आणि मराठी सिनेमा जिवंत झाला. त्यात चैतन्य ताम्हाणेने खरंच चैतन्य भरलं.

अलिकडे मराठी सिनेमा ताकदीने उभा राहतो आहे. तेच असभ्य विनोद, त्याच माकडचेष्टा, तेच नकली नाच यातून मराठी सिनेमाची सुटका होते आहे. सर्जनशील लेखक, दिग्दर्शक, संगीतकार यांचा शोध नव्याने लागतो आहे. याचा आनंद आहे. लोकशाहीर संभाजी भगतांनी नाटकात जादू केली आणि संगीतातली भगतगीरी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नेली. त्या ख्वॉडावाल्या भाऊसाहेब कर्‍हाडेंनी तर कमाल केली. या सगळ्यांचं अभिनंदन करूया! मराठीला मोठं केलं म्हणून. तोडफोड करणार्‍यांनी मराठीला कधीच मोठं केलं नाही. मराठी मोठी झाली ती अशा सर्जनशील, संवेनशील प्रतिभांमुळेच.

आमदार कपिल पाटील,
अध्यक्ष, लोक भारती


Monday, 23 March 2015

शरद यादवांचं काय चुकलं?
























मोरा गोरा अंग ले ले, मोहे श्याम रंग दे
Take my fair body away, and give me a dark skin

या गीतातले शब्द गुलजारांचे आहेत. पण गीत प्राचीन आहे. द्वापार युगापासून राधा ते गात आली आहे. कृष्णाच्या शाम रंगाने युगानु युगे भुरळ घातली आहे भारतीय मनाला. पण परवा राज्यसभेत खासदार शरद  यादव यांनी दाक्षिणात्य काळ्या रंगाचं कौतुक काय केलं, मंत्री महोदया स्मृती ईराणी भडकून काय उठल्या. दोन्ही हातांचे तळवे एकमेकांवर आपटत त्यांनी हात जोडले. आणि यादव साहेबांनी महिलांच्या रंगाच्या भानगडीत पडू नये असं फर्मावलं.

स्मृती ईराणींचं ठिक आहे, पण कणीमोळी आणि मायावती यांनीही बिचकून का बोलावं? काळ्या रंगाचा अभिमान हा द्रविड चळवळीचा एक भाग होता. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या विचारातून हातात अंगार घेतलेल्या नामेव ढसाळांच्या पिढीने दलित पँथरसाठी ब्लॅक पँथरची प्रेरणा घेतली होती. 80च्या दशकात अरुण अरुण कांबळेंसारखे नेते काळ्या रंगाचे गुणगान गात होते. द्रविड आत्मसन्मानाच्या चळवळीवर दक्षिणेचं राजकारण आजही उभं आहे. ते उभं करणार्‍या करुणानिधींची कन्या कणीमोळीच्या नेणीवेतही गोर्‍या रंगाचं आकर्षण असावं, आणि काळ्या रंगाबद्दल न्यून याचं आश्चर्य वाटतं. कांशिराम गेल्यापासून सुश्री मायावतींना आंबेडकरवादाचा अर्थ समजून सांगायला कोणी उरलं नसावं.

गौर वर्णीय आर्यांच्या वंश अहंकारावर उभ्या राहिलेल्या संघ सावरकर प्रणित राजकीय हिंदुत्वाचा सध्या बोलबाला आहे. त्या गोंगाटाने सुश्री मायावती आणि श्रीमती कणीमोळी कदाचित गांगरल्या असाव्यात. वाचन आणि व्यासंगाशी संबंध नसलेल्या इलेक्ट्रॉनिक मिडियातल्या अनेक दिग्गजांचा गोंधळ उडणं तर स्वाभाविक आहे.

स्मृती ईराणी यांचा वाचनाशी काय संबंध, असा सवाल करणं औधत्याचं ठरेल. त्या मनुष्यबळ विकासाच्या मंत्री आहेत. शिक्षणमंत्री आहेत. केंद्र सरकारचा चेहरा आहेत. म्हणून अनभिषिक्त प्रवक्त्याही आहेत. त्यांनी शरद यादव यांना प्रश्न करणं आणि आगपाखड करणं हा वर्णाधारीत राजकारणाचा भाग आहे. बाकीच्यांचं काय? त्यांना समजून घ्यायला हवं. त्यांच्याच नव्हे आपल्या सर्वांच्याच नेणीवेत गोर्‍या रंगाचं आकर्षण आहे.

शरद यादव यांचं सभागृहातलं आणि मैदानातलं बोलणंही तत्वचिंतनात्मक असतं. त्यामुळे कधी कधी त्यांचे शब्दप्रयोग आणि मांडणी अनेकांच्या डोक्यावरुन जाते. पण आपल्या बेबाक बोलण्याबद्दल ते प्रसिद्ध आहेत. बोलतात ते विचारपूर्वक. बोलल्यानंतर बदलत नाहीत. इन्कार करत नाहीत. परिणामांची तमा बाळगत नाहीत. कालही ते म्हणाले, चाहे धरती फट जाय, हम माफी नही माँगेंगे. शरद यादव स्त्री विरोधी नाहीत. स्त्री सन्मानाच्या बाजूने उभे आहेत.

हम ने गलत क्या कहाँ? शरद यादव यांचा हा सवाल होता. राम आणि कृष्ण काय काळे नव्हते. मोरा गोरा अंग ले ले, मोहे श्याम रंग दे हे गीत का गायलं जातं? देशातले बहुसंख्य लोक आणि महिला काळ्या रंगाच्या, सावळ्या रंगाच्या आहेत. दाक्षिणात्य स्त्रीया तर अधिक सुंदर आहेत. आमच्या उत्तरेकडच्या स्त्रीयांपेक्षा त्या खुबसुरत आहेत. केवळ काळ्या रंगाने नाही. रुपानेही. बांध्यानेही. गोरा रंग श्रेष्ठ हा डोक्यात शिरला आहे. मॅट्रिमोनियल जाहिरातीत म्हणून गोरी बायको हवी, अशी मागणी असते. सावळ्या रंगाच्या पुरुषांनाही गोरी बायकोच हवी असते. शरद यादव यांच्या या बोलण्यामध्ये आक्षेपार्ह काय आहे? 

तरीही इलेक्ट्रॉनिक मिडियाला प्रश्न पडला, शरद यादव क्या बोल गये? माझा साधा प्रश्न आहे, शरद यादवजी ने क्या गलत कहाँ?

गांधी आणि लोहियांचं नाव का घेता? उगाच आमच्या बायकांच्या रंगाला नावं ठेवू नका? असा सवाल स्मृती ईराणींनी पुन्हा विचारला आहे.

डॉ. राममनोहर लोहिया काय म्हणत होते? श्यामल वर्णाची नेहमीच उपेक्षा झाली आहे असे नव्हे, किमान हिुंस्थानात तरी तसे झालेले नाही. संस्कृत साहित्यात कृष्णवर्णीय श्यामा सुंदर मानली आहे. ती काळीच असली पाहिजे असे नव्हे; ती जर सुंदर आणि तरुण असली, तरी तिला श्यामा म्हणत. म्हणजेच यौवन आणि लावण्य एकच मानले जाई.

शरद यादव पक्के लोहियावादी आहेत. त्यांच्या मांडणीमध्ये लोहिया ठासून भरलेले असतात. भारतीय संसदेत मधु लिमयेंच्या नंतर लोकशाही समाजवादी विचारांचा दुसरा मोठा प्रवक्ता नाही. एकमेव शरद यादव आहेत. स्त्री दास्य व्यवस्थेचे समर्थक असलेले सत्ताधारी वर्गातले नेते शरद यादवांना आरोपीच्या पिंजर्‍यात उभे करत आहेत. जाती प्रथा आणि स्त्री दास्य ही देशाच्या अधःपतनाची पाळंमुळं आहेत. अशी नर नारी समता सांगणार्‍या लोहियांचे शिष्य आहेत शरद यादव. जात, वर्ण, रंग आणि लिंग भेदाच्या विरोधात ज्यांची मांडणी स्पष्ट आहे, त्यात शरद यादव यांचा समावेश आहे.

स्त्री सुंदर आणि रुपवान मानायची, ती कोणत्या निकषावर? शरद यादव यांना दाक्षिणात्य स्त्री आणि त्यांचा काळा रंग गोर्‍या रंगापेक्षाही अधिक उजळ वाटतो. गोर्‍या रंगामागचं राजकारण देशाच्या सर्वोच्च सभागृहात धाडसाने मांडल्याबद्दल शरद यादव यांचं खरं तर अभिनंदन करायला हवं. लोहियांनी त्यांच्या रंग आणि सौंदर्य या ललित निबंधात या राजकारणाची नेमकी चिकित्सा केली आहे -

''सौंदर्याच्या निकषाबद्दलची ही विकृत दृष्टी राजकीय प्रभावातून निर्माण होत असली पाहिजे. जवळपास तीन शतके युरोपाचे गौरवर्णी लोक जगावर वर्चस्व गाजवत आहेत; सत्ताधारी बनून राहिलेले आहेत. सत्ता आणि समृद्धी सदैव त्यांच्या अधीनच होती. गौरेतरांजवळ मात्र सत्तासमृद्धीचा अभाव होता. युरोपच्या गौरवर्णीयांप्रमाणे आफ्रिकेच्या निग्रोंची सत्ता जगावर असती, तर नारी सौंदर्याचे निकष नक्कीच वेगळे झाले असते. निग्रोंची कातडी साटीनसारखी मुलायम असते, असे कवी आणि ललित लेखकांनी म्हटले असते. इतकेच नव्हे, तर त्या कातडीचा स्पर्श आणि दर्शन मुलायम असते इतकेच नव्हे, तर त्या कातडीचा स्पर्श आणि दर्शन ही प्रतिष्ठा वाढवणारी आहे, असेही त्यांनी मानले असते. निग्रोंचे सुंदर ओष्टद्धय किंवा शोभिवंत नाक, त्यांना उत्फुल्ल दिसले असते. राजकारण सौंदर्यकल्पनांवरही वर्चस्व गाजवते. सत्ता-विशेषकरुन सर्वंकष सत्ता तर सुंदरही दिसू लागते.''

भारतीय अभिजात साहित्यात गोर्‍या रंगाचं कौतुक अभावानेच आढळतं. रंगात रंग तो शाम रंग ही भारतीय संकल्पना ब्रिटीशांच्या आगमनाबरोबर पुसली गेली आणि गेल्या 250 वर्षात भारतीय नेणीवेची गोर्‍या रंगाने पकड घेतली. मॅक्समुल्लरच्या आर्य सिद्धांताने बळ मिळालेल्या आर्य-वंशवर्ण वर्चस्ववादी हिुंत्वाच्या राजकारणाने गोरा रंग आणखी सफेद केला. आर्य श्रेष्ठत्वासाठी रंगाचा नवाच आधार मिळाला. 'ब्लॅक इज ब्युटीफूल' या 'ब्लॅक प्राईड' मुव्हमेंटची सुरवात 60च्या शतकात अमेरिकेत झाली. तेव्हा भारतीय वर्तमानपत्रातल्या जाहिराती गोरीच बायको हवी, या मागणींनी भरून गेल्या होत्या. गुलामांच्या बाजारांनी, रंगभेदांनी, अमानुष शोषणांनी आणि माणूसपण जाळणार्‍या अपमानांनी बरबटलेली शतके मागे टाकत आफ्रिकेत आणि अमेरिकेत काळ्या बंडाचे वारे वाहत होते, तेव्हा काळ्या रंगाने अपमानित झालेली भारतीय स्त्री अपमान आणि अप्रतिष्ठित भविष्यांनी आणखीन काळवंडून जात होती.

हे कधी घडत होतं? वहिनीच्या किंकाळ्या ऐकून राजा राममोहन रॉय सती प्रथेच्या विरोधात उभे राहिले. त्याला दोनशे वर्षे उलटून गेलेली आहेत. स्त्री दास्याची बेडी तोडण्यासाठी महात्मा फुले शाळा उघडत होते. त्याला दिडशे वर्षे उलटून गेलेली आहेत. जात, वर्ण, धर्म, रंग, लिंग भेद संपुष्टात आणण्याचा पुकारा करणारं संविधान डॉ. बाबासाहेबांनी दिलं त्याला अर्ध शतकही उलटून गेलेले आहे. तेव्हा हे घडत होतं. रंगावरुन नाव ठेवलं जात आहे. नाकारालं जात आहे. भेदाचा रंग अजून गडद आहे.

गांधींचा झाडू सोयीसाठी हातात घेणार्‍यांना गांधी नावाचा विचार आणि मार्ग नको आहे. स्त्रीयांच्या रंगाबाबत गांधी काय म्हणाले होते? महात्मा होण्याच्या आधी गांधीजी दक्षिण आफ्रिकेत होते. 'दक्षिण आफ्रीकाना सत्याग्रहनो इतिहास' या नावाने गुजरातीत त्यांनी पुस्तकच लिहलं आहे. वालजी गोविंजी देसाई यांनी त्याचा इंग्रजी अनुवाद प्रसिद्ध आहे. अलिकडेच आपल्या पंढरीनाथ सावंतांनी थेट गुजरातीतून मराठी अनुवाद केला आहे. आफ्रिकेचा इतिहास सांगताना गांधीजीनी काळ्या रंगाबद्दल लिहिलंय -

''1914 मध्ये या विस्तीर्ण प्रदेशात हबशींची वस्ती जवळजवळ पन्नास लाख आणि गोर्‍यांची वस्ती साधारण तेरा लाख होती. हबश्यांमध्ये झुलू फार धिप्पाड नि रुपसुंदर मानले पाहिजेत. 'रुपसुंदर' हे विशेषण मी हबश्यांच्या बाबतीत हेतुपूर्वक वापरले आहे. सफेद कातडी आणि धारदार नाक यांवर आपण सौंदर्याचा शिक्का मारतो. पण हा समज घटकाभर बाजूला ठेवला तर झुलूंना घडवण्यात ब्रह्मदेवाने काही कमतरता ठेवली आहे असे आपल्याला वाटणार नाही. स्त्री आणि पुरुष दोघेही उंच आणि उंचीच्या प्रमाणात रुंद छातीचे असतात. पोटर्‍या आणि दंड मांसाने भरलेले नेहमी गोलाकार दिसतात. स्त्री किंवा पुरुष वाकून किंवा पोक काढून चालताना क्वचितच पहायला सापडतो. ओठ जरुर मोठे व जाड असतात. पण सबंध शरीराच्या आकाराच्या प्रमाणात किंचितही बैडोल असतात असे मी तरी म्हणणार नाही. डोळे गोल आणि तेजस्वी असतात. नाक थबकट आणि मोठ्या तोंडाला शोभावे एवढे मोठेच असते. त्यांच्या डोक्यावरचे कुरळे केस त्यांच्या शिसवासारख्या काळ्या आणि तुकतुकीत कातडीवर शोभून दिसतात. एखाद्या झुलूला विचारले, की दक्षिण आफ्रिकेत राहणार्‍या हबशी जमातींमध्ये सर्वात जास्त सुंदर कोणती? तर तो आपल्या जमातीसाठी दावा करेल आणि मला त्यात त्याचे जराही अज्ञान दिसणार नाही. युरोपात आज सँडो वगैरे त्यांच्या शिष्यांचे बाहू, हात वगैरे घडविण्यासाठी जे प्रयत्न करीत आहेत. त्यांतील काही एक प्रयत्न न करता या जमातीचे अवयव घट्ट आणि आकाराने सुंदर रीतीने घडलेले बघायला मिळतात. विषुववृत्ताच्या जवळ राहणार्‍या रहिवाशांची चामडी काळीच असणार. हा निसर्गनियमच आहे. आणि निसर्ग जे जे घडवतो त्यात सौंदर्यच असते असे आपण मानले तर आपण सौंदर्याविषयीच्या संकुचित आणि एकतर्फी विचारांपासून वाचू शकू. एवढेच नव्हे तर हिुंस्तानातही आपली कातडी काळवंडली तर आपल्याला सवयीने लाज वाटते आणि नावड निर्माण होते तिच्यापासून आपण मुक्त होऊ.''

देशाच्या राष्ट्रपित्याने गायलेलं हे मुक्ती गीत ईराणी बाईंनी वाचलं असण्याची शक्यता कमीच आहे. ब्रिटींशांच्या जोखडातून भारताला गांधींनी मुक्त केले. काळवंडलेल्या बुद्धी दंभातून भारतीयांची मुक्तता मात्र अजून व्हायची आहे.

कपिल हरिश्चंद्र पाटील
सदस्य, महाराष्ट्र विधानपरिषद 
अध्यक्ष, लोक भारती
kapilhpatil@gmail.com 

Thursday, 5 March 2015

Ban on cow slaughter: a violation of freedom of choice of food and profession



The grant of assent to the Maharashtra Animal Preservation (Amendment) Act, 1995, not only takes away the fundamental liberty of people to choose their own food, but also marks first victory for the hidden agenda of the “RSS Parivar”. It appears that, the ‘Parivar’ is now trying to regulate the freedom of faith of people and henceforth the hidden agenda of the Parivar is going to decide what people should eat and what not.

President Pranav Mookherjee has granted assent to the Animal Preservation (Amendment) Bill, 1995 after passage of 19 years. The legislation, which has taken away the fundamental liberty of people to choose their own food, was passed by Maharashtra legislature when Shivsena-BJP combine was in power. It failed to get presidential assent during the regime of Atal Bihari Vajpaiyee. Nor did President Shankar Dayal Sharma also touch the bill during the National Front government led by Janata Dal. It seems the president had to grant assent immediately after Narendra Modi came to power.

Nowhere across Maharashtra or anywhere in India cow are slaughtered. Indian society has adhered to this tradition for ages. During the Vedic period, Purohits used to eat slaughtered cow meat, but thereafter most of Hindus started worshiping cow. Jammu and Kashmir was the first state in India to ban cow slaughter. Thereafter, in several states legislations were enacted prohibiting cow slaughter. Mughal ruler Babar was the first ruler to impose ban on cow slaughter. Sawarkar, the godfather of political Hinduism, used to say that cow is not mother, but a useful animal. In his book, titled, Ksha Kirane (X-rays), Savarkar sought to know why not eat cow beef, instead of protecting cows. Some religious texts tell us that God resides in the cow. In its Varah form, the God has become pig. Then why not establish Pig Worshipping Centers and start worshipping pigs? Babar himself has said that if this country is to be ruled, one must respect the feelings of majority Hindus.

Cow is connected with religious feelings, and according to the Constitution, one must respect religious sentiments, and therefore there has to be ban on cow slaughter. The ban on cow slaughter is there since long, and nobody slaughters cows. But, why then a separate bill was brought for banning slaughter of cow-race i.e. bulls, bullocks, male buffalo etc. All these animals are not regarded divine under the Hindu mythology. Generally, farmers dispose of animals like bulls, bullocks and male buffaloes having completed 15 years of age and thus becoming useless for agricultural purposes. It becomes economically unviable for farmers to just keep feeding animals not useful for agricultural purposes, and most of the times such animals find their way to slaughter houses.

It is always better to let animals lose to eat plastic and garbage across the city. It gives rise to two major industries. The meat of bigger animals is comparatively cheap and thus it makes a major source of proteins for the poor, especially the backward classes amongst Hindus, as they do not treat beef forbidden. At the same time, the slaughter of these animals has provided a source of livelihood to a number of Muslims.

This new legislation has not only taken away the proteins from the diet of the poor, but will also render thousands in leather-goods business jobless.

Along with slaughter houses, a huge industry of leather goods has risen. Slaughter houses generate cheap and good quality leather for this industry. It supports self-employed persons making shoes and chappals as also various leather items like bags, purses etc. This entire industry will now be destroyed. The domestic leather industry, especially the major ones at Dharavi, Delhi, Chennai and Kanpur has provided employment to lakhs of persons, majority Hindus. Unfortunately, the end of this domestic leather industry is beginning in Maharashtra.

But, why do you think all this is being done? Because, unless you destroy the domestic leather industry, the foreign players will not be able to dominate the Indian leather market, and that is the reason why all this is being done. But, before that the first casualty of this entire episode will be the farming community. Famers get some money in their hand if they dispose of old animals that are not useful anymore by selling those to slaughter houses. It is really, useful to sell such animals to slaughter houses than just allow them to roam free. The skin, meat, bones every part of their body is put to use. There is thus substance in the statement of farmer’s leaders that this enactment is going to push the farmer in more trouble.

The word cow-race is really confusing. The ban on cow slaughter is already in place. Nobody is objecting to it. This attempt to force farmers to continue to fee old, useless animals is being done in the name of ‘cow-race’, entirely for enabling foreign multinational players to dominate the Indian leather market.

This act has at a time caused injustice to farmers, leather goods manufacturers, slaughter houses, employees of slaughter houses and the supplementary employment generated out of these professions. This act not just takes away the liberty to choose your own food, but also violates the Constitutional fundamental rights.

President Pranav Mookherjee could have sent the bill back for reconsideration. But, he has not done so. It was really not expected of the person of the stature of Pranav Mookherjee that he will surrender so early to Modi government.


Kapil Harischandra Patil, MLC
President, Lok Bharti

(In 1996, Kapil Patil had strongly protested against the Bill, created a movement against it and had also led a group to the then President of India)



Wednesday, 4 March 2015

खाण्याचं, उद्योगाचं स्वातंत्र्य हिरावून घेणारी गोवंश हत्याबंदी




तब्बल 19 वर्षांनंतर गोवंश हत्याबदीच्या बिलावर (Animal Preservation (amendment) Bill 1995) राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी यांनी सही केली आहे.

19 वर्षापूर्वी शिवसेना-भाजप युतीच्या सरकारनेच महाराष्ट्र विधिमंडळात हे बिल पास केलं होतं. अटल बिहारी वाजपेयी सरकारच्या काळातही त्याला मान्यता मिळाली नव्हती. जनता दल प्रणित राष्ट्रीय मोर्चा सरकार असताना राष्ट्रपती शंकर दयाळ शर्मा त्यांनी सुद्धा त्या बिलाला हात लावला नव्हता. मोदींचं सरकार येताच युपीएने निवडून आणलेल्या राष्ट्रपतींना मात्र सही करावी लागली.

आरएसएस अजेंड्याचा हा पहिला विजय आहे. मोदी सरकार येताच संत साईबाबांनावरही हल्ला चढवला गेला. लोकांचं श्रद्धा स्वातंत्र्यही 'परिवार' नियंत्रित करु मागत आहे. आता लोकांनी खायचं काय ? तेही परिवाराचा अजेंडा ठरवणार आहे. खाण्याचं स्वातंत्र्य या नव्या कायद्याने हिरावून घेण्यात आलं आहे.

महाराष्ट्रात आणि देशात कुठेही गोहत्या होत नाही. गाईचं मांस भक्षण केलं जात नाही. ही परंपरा आजची नाही. वेद काळात पुरोहित वर्ग गोमांस भक्षण करत होता. पण नंतरच्या काळात बहुसंख्य हिंदू गाईला गोमाता मानू लागले. त्या गोमातेचा आदर करणारं जम्मू कश्मीर हे पहिलं राज्य होतं. गोहत्या बंदीचे कायदेही अनेक राज्यात त्यानंतर झाले. गोहत्या बंदी करणारा पहिला हुकूम मुगल बादशाह बाबराने काढला. गाय हा उपयुक्त पशु आहे. माता नव्हे असं राजकीय हिंदुत्वाचे जनक स्वातंत्र्यवीर सावरकर म्हणत. सावरकर त्यांच्या क्ष किरणे या पुस्तकात तर सवाल करतात, किंबहुना गोरक्षण न करता गोभक्षण का करु नये ? पुढे ते विचारतात गायीत देव आहे, असं पोथ्या सांगतात. वराह अवतारी देव डुक्कर झाले होते. मग डुक्कर रक्षण संघ स्थापून डुक्कर पुजा का प्रचलवू नये ? मात्र या देशात राज्य करायचं असेल तर बहुसंख्य हिंदू जनतेच्या श्रद्धांचा आदर केला पाहिजे, असं बाबराने म्हणून ठेवलं आहे.

गाय धार्मिक श्रद्धांशी जोडली गेली आहे. संविधानानुसार धर्मश्रद्धांचा आदर केलाच पाहिजे. म्हणून गोहत्या बंदी असायलायच हवी. गोहत्या बंदी पूर्वी पासून आहे. गोहत्या कुठेही होत नाही. पण मग गोवंश हत्या बंदीचं वेगळं बिल कशासाठी आणलं ? गोवंश म्हणजे बैल, रेडा, वळू हे सगळे त्यात आले. ते काही हिंदू परंपरेत पवित्र मानले जात नाहीत. शेतीला निरुपयोगी ठरलेली जनावरं म्हणजे पंधरा वर्ष वयाचे बैल, वळू किंवा रेडे शेतकरी विकून टाकतात. पंधरा वर्षांनंतर बैल रिकामा पोसणं शेतकऱयाला परवडत नाही आणि बहुदा कत्तलखान्याला अशी निरुपयोगी जनावरं विकली जातात.

शहरभर कचरा आणि प्लास्टिक खाण्यासाठी जनावरं सोडण्यापेक्षा ती कत्तलखान्याला दिलेली केव्हाही चांगली. त्यातून दोन मोठे उद्योग उभे राहतात. मोठ्या जनावरांचं मांस स्वस्त पडतं. गरीबांना प्रोटीनसाठी तो मोठाच आधार आहे. मांस विक्रीतून गरीब मुसलमानांना रोजगार मिळतो. तर खाणाऱयांमध्ये गरीब मागासवर्गीय हिंदूंची संख्या मोठी आहे. बहुसंख्य गरीब मागासवर्गीय हिंदू मोठ्याचं म्हणजे बैल किंवा रेड्याचं मांस अभक्ष्य मानत नाहीत.

गोवंश हत्या बंदीच्या या नव्या कायद्याने चर्मोद्योगातील लक्षावधींच्या हातातला धंदा काढून घेतला आहे. तर बहुसंख्य गरीब जनतेच्या अन्नावर घाला घातला आहे.

कत्तलखान्यांच्या जोडीने चामड्याचा प्रचंड मोठा उद्योग उभा राहतो. स्वस्त आणि चांगलं चामडं उपलब्ध होतं. चामड्यावर प्रक्रिया करणारे आणि नंतर चपला, बॅगा अशा असंख्य वस्तू बनवणारे शेकडो उद्योग उभे राहतात. चर्मकाराला जोडे तयार करण्यासाठी चांगलं कातडं सहज उपलब्ध होतं. तो उद्योगच आता मोडून काढण्यात येणार आहे. देशी किंवा खादी क्षेत्रातील चर्मोद्योगात धारावी, दिल्ली, कानपूर, चेन्नई येथे लक्षावधी लोकांना रोजगार मिळाला आहे. त्यात बहुसंख्य हिंदू आहेत. हा स्वदेशी चर्मोद्योग मोडून काढण्याची सुरवात महाराष्ट्रातून होत आहे.

हा आटापिटा कशासाठी ? परदेशी चर्मोद्योगाला भारतीय चर्मोद्योग मोडून काढल्याशिवाय चामड्याच्या बाजारपेठेवर वर्चस्व प्रस्थापित करता येत नाही. भारतीय चर्मोद्योग मोडून काढायला म्हणून सुरवात झाली आहे. पण त्याआधी सगळ्यात मोठा आघात होणार आहे, तो सामान्य शेतकऱयांवर. जुनी झालेली, निरुपयोगी ठरलेली जनावरं कत्तलखान्याला विकली तर शेतकऱयाला दोन पैसे मिळतात. वाऱयावर सोडून जनावरांचे हाल करण्यापेक्षा कत्तलखान्याला विकलेलं जनावरं अनेक कामासाठी येतं. या जनावरांचं मांस, चामडं, खुर इतकंच नव्हे तर हाडं सुद्धा कामी येतात. शेतकऱयांना संकटात टाकणारा हा कायदा आहे, असं शेतकऱयांचे नेते म्हणत आहेत ते उगाच नाही.

गोवंश हा शब्द फसवा आहे. गायीच्या हत्येला बंदी आहेच. त्याला कुणाचीही हरकत नाही. गोवंशच्या नावाखाली सगळीच मोठी जनावरं पोसण्याची जबाबदारी शेतकऱयांच्या माथ्यावर टाकण्याचा हा प्रयत्न, विदेशी चामड्याला भारतीय बाजारपेठ मोकळी करुन देण्यासाठीच आहे.

या कायद्याने एकाच वेळी शेतकऱयांवर, चर्मकारांवर, कत्तलखान्यातील मजूरांवर आणि त्यातून उभ्या राहणाऱया पूरक उद्योगांवर हल्ला चढवला आहे. हा कायदा खाण्याचं स्वातंत्र्य हिरावून घेतो. हा कायदा संविधानिक मूल्यांवर आणि धर्मनिरपेक्षतेवर प्रचंड आघात करतो.

राष्ट्रपती प्रणव मुखर्जी हे बिल पुनर्विचारार्थ परत पाठवू शकले असते. पण त्यांनी तसं केलेलं नाही.  त्यांच्याकडून  ही अपेक्षा नव्हती.

आमदार कपिल पाटील
अध्यक्ष, लोकभारती
kapilhpatil@gmail.com


(1996 मध्ये या बिलाच्या विरोधात कपिल पाटील यांनी आघाडी उघडली होती. दिल्लीला राष्ट्रपतींकडे शिष्टमंडळ नेलं होतं.)

Monday, 2 March 2015

अन्यथा लोकशाहीचा डोलारा टिकणार नाही.






२५ फेब्रुवारी २०१५ रोजी,  इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटबद्दल टीसमध्ये  (Tata Institute of Social Sciences) आयोजित चर्चासत्रातील भाषण. 
_________________________________________________________________________________


कामगारांच्या हक्काचे कायदे मोडीत काढण्यासाठी कामगार कायद्यात सुधारणा होत असतानाच महाराष्ट्रातील इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटबद्दल टीसमध्ये चर्चा होते आहे याचे मी स्वागत करतो.

इनफाॅरमल सेक्टरमधलं एम्प्लाॅयमेंट आणि इनफाॅरमल एम्प्लाॅमेंट यामध्ये अंतर आहे. इनफाॅरमल एम्प्लाॅमेंट ही जाॅब बेस्ड् कन्सेप्ट आहे. हा असा रोजगार आहे याला सामाजिक आणि कायदेशीर सुरक्षा नाही. इनफाॅरमल एम्प्लाॅमेंट ही केवळ इनफाॅरमल सेक्टरमध्येच आहे असे नाही. ती फाॅरमल सेक्टरमध्येही आहे. आणि आता सरकारी सेवांमध्येही तिचा शिरकाव जाणीवपूर्वक करण्यात आला आहे. किंबहुना संघटीत क्षेत्रातील स्कील्ड् किंवा सेमी स्कील्ड्, रोजगाराला, सरकारी सेवांमधल्या चतुर्थश्रेणी कर्मचाऱयांनाही इनफाॅरमल एम्प्लाॅमेंटमध्ये आता ढकलण्यात आलं आहे. याचा अर्थ सरळ आहे. सामाजिक आणि कायदेशीर सुरक्षा असलेला वर्ग दिवसेंदिवस अधिक गतीने काम करण्याचा नव्या अर्थ व्यवस्थेचा आणि अर्थात सरकारचा प्रयत्न आहे. भारतातील मॅन्युफॅक्चरींग क्षेत्रातील इनफाॅरमल जाॅब करणाऱया महिलांची संख्या 94 टक्के पोचली आहे. महाराष्ट्र राज्यात इनफाॅरमल एम्प्लाॅमेंट क्षेत्रात काम करणाऱया स्त्री आणि पुरुषांच्या संख्येत झालेली प्रचंड वाढ ही केवळ रोजगार निर्मितीतील वाढ नसून संघटीत क्षेत्रातून असंघटीत क्षेत्रात ढकलण्याच्या प्रयत्नांची त्याला जोड आहे.

प्रश्न असा आहे की त्यांच्या सोशल आणि लिगल प्रोटेक्शनचं काय? त्यांच्या सर्व्हिस प्रोटेक्शनचं काय? प्रतिष्ठेने जगण्याच्या अधिकाराचं काय? कामाचा कायदेशीर किमान कायदेशीर मोबदला मिळण्याचं काय? त्याच्या कुटुंबियांच्या आरोग्य सुरक्षेचं काय? आणि त्यांच्या मुलाच्या शिक्षण अधिकाराचं काय?

या सगळ्या प्रश्नांची उत्तर नाकारण्यासाठीच. हे प्रश्न संघटितपणे उभे राहू नये म्हणून आणि या प्रश्नांच्या उत्तरामुळे वाढणारी सरकारवरची आर्थिक खर्चाची जबाबदारी नाकारण्यासाठीच इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटला तथाकथित प्रतिष्ठा देण्याचा प्रयत्न शासन आणि अर्थव्यवस्थेकडून होतो आहे.

इनफाॅरमल जाॅबची अपरिहार्यता मान्य करायला लावतानाच दोन गोष्टींचा जाणीवपूर्वक पुरस्कार केला जातो.
1) शिक्षणाची गरज नाही. म्हणजे प्राथमिक शिक्षण पुरेसे आहे.
2) अशा रोजगारासाठी स्कील्ड एज्युकेशन दिले जावे.

या दोन्ही गोष्टी फसव्या आहेत. लबाडीच्या आहेत. अर्थ सरळ आहे. इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटसाठी शिक्षणावर खर्च करण्याची गरज नाही. आठवीपर्यंतचे शिक्षण पुरेसे आहे. त्यानंतर स्कील एज्युकेशन दिले जावे. हे आता सरकारचे धोरण बनू पाहत आहे.

शिक्षणाचा उद्देश केवळ रोजगार निर्मिती नाही. शिक्षणाचे दोन टप्पे आहेत.

पहिला टप्पा. दहावीपर्यंतचे माध्यमिक शालेय शिक्षण हे नागरिक बनण्यासाठी आहे.

दुसरा टप्पा म्हणजे दहावीनंतरचे शिक्षण व्यवसायाची निवड करण्याची क्षमता निर्माण करण्यासाठी आहे. + 2 म्हणजे अकरावी, बारावी या निवडीची दिशा ठरवतं. व्यवसाय किंवा स्किल एज्युकेशन +2 टप्प्यावर अपेक्षित होतं. महात्मा गांधीच्या नई तालिममधला आग्रह लक्षात घेतला तर पूर्व विद्यापीठीय शिक्षण सर्वांना मोफत उपलब्ध करुन देणं आणि ते उपलब्ध करुन देण्यासाठी शासनावर सक्ती असणं गरजेचं आहे.

स्कील एज्युकेशनचा आग्रह आठवीनंतरला धरणं म्हणजे नव्या पिढीला जबाबदार नागरिक बनण्यासाठीपासून रोखणं आणि नागरिक म्हणून त्याला लोकशाही अधिकारांपासून वंचित ठेवणं.

शिक्षण आणि उत्पन्न यांचा थेट संबंध आहे. साऊथ एशियामधील आर्थिक विषमतेचा पहाणीचा अहवाल सांगतो की, शिक्षणाबरोबर उत्पन्नवाढीची शक्यताही वाढते. नागरिक म्हणजे विचार करण्याचं शिक्षण आणि रोजगारक्षम काैशल्य शिक्षण म्हणजे किमान बारावीपर्यंतचं शिक्षण सर्वांना समान, मोफत आणि सक्तीनं उपलब्ध करुन दिलं पाहिजे. यामुळे त्याची उत्पादकता वाढतेच. परंतु त्याचा पगारही वाढतो. त्याचे जीवनमानही वाढते.

परंतु हे नाकारणारी व्यवस्था म्हणजेच इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंट हे अगदी स्पष्ट आहे. सन्मानपूर्वक जगण्याची संधी देणारी वेतन आणि जबाबदार, निर्णयक्षम नागरिक घडवणारे शिक्षण. यांच्याशिवाय इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंट वाढवणं म्हणजे दारिद्रय़ वाढवणं. विषमता वाढवणं. कायदेशीर अधिकार नाकारणं.  Cross country data suggest that informal employment is paired with low income per capita and high poverty rates. दरडोई निम्नस्तर वेतन आणि दारिद्र्य इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटची आेळख आहे.


जीवन सन्मान वेतन, लोकशाही शिक्षण (जबाबदार नागरिक + व्यवसायक्षम शिक्षण) आणि सामाजिक व कायदेशीर सुरक्षा यांच्यासह इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंट मान्य आहे. मात्र त्याशिवाय इनफाॅरमल एम्प्लाॅयमेंटला मान्यता देणं म्हणजे देशातील विषमता, दारिद्र्य आणि शोषणाला मान्यता देणं. अर्धशिक्षितांची शोषित फाैज वाढवून देशातील लोकशाहीचा डोलारा टिकू शकत नाही.

कपिल पाटील, वि.प. स. 
अध्यक्ष, लोक भारती