शिक्षक भारतीचे अध्यक्ष अशोक बेलसरे सर आणि मुंबई अध्यक्षा कल्पना शेंडे कोविडमुक्त होऊन घरी परतले. तेव्हा डॉ. राहुलचे आभार कसे मानू, असं मला झालं होतं. विजय आणि सिरत सातपुतेचा मुलगा अनिकेतही बरा झाल्याची बातमी त्यानेच सांगितली.
कोविडची दुसरी लाट इतकी मोठी आहे की, सगळेच हतबल झाल्यासारखे वाटत आहे. पण या परिस्थितीत जिद्दीने आणि हिंमतीने देशभरातले आणि जगातले असंख्य कार्यकर्ते कोविड रुग्णांना मदत करताहेत. केंद्रातलं आणि महाराष्ट्रातलं सरकार या लढाईत कमी पडत असताना आरोग्य क्षेत्रातील कार्यकर्त्यांचं लढणं किती कठीण आहे, हे लक्षात येतं.
पाकिस्तान बरोबरच्या युद्धात एकट्याने समोरच्यांचे रणगाडे उद्ध्वस्त करून भारताला विजय मिळवून देण्यात ज्यांचा वाटा होता, त्या परमवीर चक्र विजेत्या अब्दुल हमीद यांच्या मुलाचे प्राण ऑक्सिजन उपलब्ध झाला नाही, म्हणून गेल्याची बातमी कानपूरहून आली आहे.
राजधानी दिल्लीत ऑक्सिजन मिळाला नाही म्हणून ४५ जणांचे प्राण गेले. नाशिकला ऑक्सिजन गळती झाली म्हणून २२ लोकांचे जीव गेले. विरारच्या दुर्घटनेत १५ लोक.
कोविडची पहिली लाट ओसरली तेव्हाच जगभरच्या तज्ज्ञांनी दुसरी लाट मार्च, एप्रिल महिन्यात येणार असल्याचं भाकीत वर्तवलं होतं. हवामान खात्याच्या भाकितासारखं आपण या भाकिताकडेही दुर्लक्ष केलं. तसाही आपला कारभार वैज्ञानिक भाकितांपेक्षा ज्योतिष, पंचांगामधल्या भाकितांवर जास्त असतो. देश चालतो राम भरोसे. करोना काळात राम मंदिराची पायाभरणी झाल्याने कोरोना येणार नाही, असं आपण समजत होतो. कुठला मंत्र बोलल्यानंतर करोना पळून जातो त्याचं तत्वज्ञान 'प्रज्ञावान' ठाकूर बाई देशाला पाजत होत्या. अशा देशात आपला आणि आपल्या आप्तांचा जीव वाचवण्यासाठी स्वतःच सैनिक बनणं, याशिवाय उपाय राहिलेला नाही.
परवा राष्ट्र सेवा दलाचे राष्ट्रीय अध्यक्ष डॉ. गणेश देवी यांनी या आपत्ती निवारणासाठी सेवा दल कार्यकर्त्यांनी काही करावं म्हणून देशव्यापी ऑनलाईन बैठक बोलावली होती. १३५ जण सामील झाले होते. ''केंद्र आणि राज्य सरकारं यांच्याकडून पुरेशी तयारी झाली नाही, हे अगदी स्पष्ट आहे. पण या स्थितीत सेवा दलातील सेवा हा शब्द व्यक्त करणारे उदार दायित्व स्वीकारून आपल्यापैकी प्रत्येकाने जबाबदारी घ्यायला हवी. पुढचे तीन महिने तरी वॉर फुटिंगवर काम करायला हवं.'' असं देवींनी आवाहन केलं. देवी सरांच्या या आवाहनाला प्रतिसाद देत जे १३५ जण सामील झाले होते, त्यातले बहुतेकजण आधीच कामाला लागले आहेत. नागालँडचे चेन्नईथुनग हुमत्सो, जम्मू काश्मीरचे मोहमद फारूक, युपीचे सुनील यादव आणि रवींद्र कुमार, बिहारची दीपप्रिया, एमपीचे तुकाराम आठ्या, जम्मूचे जुगनू भगत, कर्नाटकच्या राहत उन्निसा, अश्रफ अली, बंगालच्या झरना आचार्य, गुजरातचे दक्षिण छारा या सगळ्यांची हजेरी उत्साहवर्धक होती. महाराष्ट्रातल्या कार्यकर्त्यांची संख्या मोठी होती. पण त्यातल्या चार लोकांना सर्वांनी सलाम केला. त्यांच्याबद्दल लिहलं पाहिजे.
कोविडच्या काळात कल्याण, डोंबिवली आणि ठाण्यात त्याने चार तात्पुरती कोविड हॉस्पिटल्स उभी करून दाखवली. २५०० हुन अधिक बेड्स त्याची टीम सांभाळतेय. अर्थातच विनामूल्य उपचार होताहेत. त्याच्या व्यवस्थापन कौशल्याची दखल आघाडी सरकारमधील बहुतेक नेत्यांनी घेतली. अधिकाधिक जबाबदारी त्याने घ्यावी त्यासाठी ते आता मागे लागले आहेत.त्याचा त्याला तोटाही झाला. खणखणणारा फोन थांबेना. अर्थात म्हणून डॉ. राहुल थांबलेला नाही.
साक्रीच्या एका सामान्य शेतकऱ्याच्या घरात जन्मलेली प्रतिभा शिंदे महाराष्ट्रातल्या शेतकऱ्यांचा आवाज बनली आहे. खान्देशातल्या प्रत्येक जिल्ह्यात तिचं काम आहे. जळगावला १२८ बेड्सचं निःशुल्क कोविड हॉस्पिटल त्यांनी उभं केलंय. आजवर जवळपास २५० रुग्ण बरे होऊन घरी गेले. परवा त्यांच्याशी बोलताना त्या अर्ध्या डॉक्टर झाल्यासारख्या वाटल्या. पण फक्त जळगावचं हॉस्पिटल नाही, देशभरातले चळवळीतले कार्यकर्ते करोनाने ग्रस्त झाल्याची बातमी जर त्यांना कळली तर प्रतिभाताई त्यांना फोन करून मदतही उपलब्ध करून देत होत्या. गेल्या आठवड्यात संजीव पवार गेला. पण त्याच्यासाठी एक जीवरक्षक औषध मिळवून देण्यासाठी प्रतिभाताईंनी केलेली मदत विसरता येणार नाही. आणि एकट्या संजीवसाठी नाही अनेकांसाठी.
शेतकरी आणि आदिवासींच्या लढाईत याहा मोगीचं किंवा कालीचं रौद्र रूप धारण करणाऱ्या प्रतिभाताईच्या हृदयात अपार माणुसकी भरलेली आहे. महामायेसारखी.
तिसरं नाव आहे, आमच्या अनिकेत भैय्याचं. बाबूजी म्हणजे डॉ. द्वारकादास लोहिया आणि शैलाताई लोहिया यांच्या निधनानंतर 'मानवलोक'चं काही खरं नाही, असं उगाच काही बोलत होते. अनिकेत लोहियांनी त्या सगळ्यांना खोटं पाडलं आहे. अंबाजोगाईच्या मानवलोकचा विस्तार तर झाला आहेच. पण मधल्या काळात नळदुर्गच्या 'आपलं घर'ला सावरण्यासाठी अनिकेतने मोठी मदत केली. दुष्काळ निवारणात आणि पाणलोट विकासात अनिकेत लोहियाने बाबूजींचा वारसा, जे काम पुढे नेलं आहे, ते बीड जिल्ह्यात जाऊन प्रत्यक्ष पाहायला हवं. जमिनीवर पाय ठेऊन काम करणारा, अत्यंत निगर्वी, कार्यकर्त्यांविषयी ममत्व असलेला अनिकेत कामालाही तितकाच वाघ आहे.
मराठवाड्यात विशेषतः बीड जिल्ह्यात करोनाने हातपाय पसरले, तेव्हा अनिकेत लोहियांनी दोन कोविड सेंटर्स उभी केली. प्रशासनालाही मदत केली. ऑक्सिजन सुविधा असलेली ६०० हुन अधिक बेड्सची व्यवस्था हे त्याचं वैशिष्टयं. व्हेंटीलेटर्सही त्याने मिळवले. डॉक्टरांची टीम उभी केली. अनिकेत त्या भागात मोठाच आधार बनून गेला आहे.
करोनाची पहिली लाट सुरु होती तेव्हा उत्तर प्रदेश आणि बिहारला पायी निघालेल्या मुंबई, ठाणे, पुणे, नाशिक मधल्या मजुरांचे हाल पाहवत नव्हते. धुळ्याच्या हायवेवर डॉ. अभिनय दरवडेने दवाखानाच थाटला. डी हायड्रेट झालेल्या २८ हजार मजुरांना त्याने तपासलं. मोफत औषधं दिली. मुलांची काळजी कशी करायची ते सांगितलं. प्रशासनाच्या मदतीने त्यांचा पुढचा प्रवास सुकर कसा होईल, हेही पाहिलं. प्रत्येक कुटुंबाला भेळ भत्ताही बांधून दिला. धुळ्याचे भास्कर दरवडेंचा तो मुलगा. कैक दिवस हायवेच्या उन्हात तो दिवस रात्र उभा होता. थकलेल्या मजुरांचा आसरा बनून, सावली बनून.
या चौघांना सलाम करतानाच पहिल्या कोविड लाटेत स्थलांतरित मजुरांपर्यंत मदत पोचवणाऱ्या आणखी दोघांची आवर्जून आठवण केली पाहिजे.
भायखळ्याचे फारुख शेख. भिवंडी आणि धारावीत बिहारी मुस्लिमांचे अनेक छोटे मोठे उद्योग, व्यवसाय उभे आहेत. आपल्या व्यावसायिक कौशल्याने त्यात पुढे गेलेले फारुख शेख बिहारच्या मधुबनीचे. समाजवादी चळवळीचा वारसा असलेले. बिहारचे शाहिद कमाल, तन्वीर आलम, नितीश कुमार, लालू प्रसाद यादव आणि शरद यादव सगळ्यांशी संबंध असलेले फारुख भाई काही वर्षांपूर्वी मुंबईत आले आणि मोठे व्यावसायिक झाले. सीएए, एनआरसीच्या विरोधातल्या आंदोलनात त्यांनी झोकून दिलं. व्यावसायिक मंडळी राजकारणात उघडपणे भाग घेत नाहीत. पण फारुखभाई अपवाद ठरले. डॉ. गणेश देवी यांची मुंबईतली आणि कन्हैया कुमारच्या मुंबई आणि बिहारमधल्या मोठ्या सभांचं आयोजन करण्यामध्ये फारुखभाईंचा वाटा मोठा होता. आता ते राष्ट्रीय जनता दलाकडून बिहार विधान परिषदेचे सदस्यही झालेत. पण कोविडच्या पहिल्या लाटेत जेव्हा हजारो मजूर गावाकडे निघाले होते. किंवा जिथे जिथे अडकले होते. त्यांना मदत पोचवण्यासाठी त्यांनी घेतलेला पुढाकार स्तिमित करणारा होता.
फारुखभाईंनी छात्र भारती आणि सेवा दलाच्या मुलांकडे मदत मागितली. पुढच्या काही दिवसात राष्ट्र सेवा दलाचे महासचिव अतुल देशमुख यांच्या मार्गदर्शनाखाली रोहित ढाले आणि त्यांच्या टीमने एक लाखाहून अधिक मजुरांपर्यंत शिधा पोचवला. सेवा दलानेही त्यात थोडा हिस्सा उचलला. दोन, अडीच कोटींहून अधिक मदत उभी राहिली. देणगीदारांकडून वस्तूरूपाने मदत मागण्यात आली. तांदुळ, पीठ, चहा, मीठ, डाळी, तेल, मसाले, यांचे सव्वा लाख किट वाटण्यात आले. रोहित ढाले आणि त्याची टीम थेट नाशिकच्या हायवेपर्यंत पोचत होती. तेव्हा रस्त्यावर खाजगी वाहनाला सुद्धा परवानगी नव्हती. मी मुंबई पोलीस आयुक्त आणि महाराष्ट्राच्या डीजींना त्यांच्यासाठी पास मागितला. तर दोघांकडून 'क्या आप रोहित ढाले के लिए पास मांग रहे है?' असा उलटा प्रश्न आला. मी हो म्हणालो. तर कमिशनरांचं उत्तर होतं, 'रोहित ढाले सगळ्या पोलिसांना माहित आहेत, कोणी त्यांना अडवत नाही.' मुंबई, ठाण्याच्या पोलिसांनी ज्या पद्धतीने दखल घेतली होती, त्यातून रोहित आणि फारुखभाईंच्या कामाची पावती मिळत होती.
आपण काय करू शकतो?
डॉ. राहुल, प्रतिभाताई, अनिकेत भैय्यासारखं किंवा डॉ. अभिनयसारखं आपण काम नाही करू शकत. फारुखभाई किंवा रोहित ढालेसारखं कदाचित धावूही शकणार नाही. वादळानंतर कोकणात सदा मगदूमांच्या नेतृत्वात सेवा पथकं गेली तसं काम आपण कदाचित करू शकू. गोरेगावला दीपक सोनावणेने भाकर फाउंडेशनच्या माध्यमातून वस्तीवस्तीत जे काम केलं, त्याच्यासारखं काम करणं आपल्याला शक्य आहे. गिरीष सामंतांनी त्यांच्या शाळेतल्या गरीब विद्यार्थ्यांपर्यंत धान्य पोचवलं. अंधेरी, वर्सोव्यात प्राचार्य अजय कौल यांनी त्यांच्या शाळेतील सर्व मुलांची फी माफ केली. अरविंद सावला यांनी सुद्धा अंधेरीला छोटं पण सुसज्ज असं कोविड सेंटर सुरु केलं आहे. नंदुरबारमध्ये संगीता हिरालाल पाटील, संगमनेरमध्ये दत्त्ता ढगे, मालेगावात नचिकेत कोळपकर, तर नाशकात समाधान बागुल, नितीन मते यांनीही असंच काम केलं. मालेगावत मुख्याध्यापक विकास मंडल यांनी मालेगाव शहरात आणि आदिवासी भागात पहिल्या लाटेत खूप काम केलं. आणि त्यात त्यांना संसर्ग होऊन त्याचं देहावसन झालं. अनिता पगारेही अशाच गेल्या. नाशिक पोलीस दलात शिपाई असणाऱ्या, छात्र भारतीत घडलेल्या नझीम शेखने कर्ज काढून ऑक्सिजन मशीन घेतलं. परिसरातील कोरोना रुग्णांना ते विनामूल्य देण्यात येतं.राज्यभर अशाच प्रकारचं काम असंख्य कार्यकर्त्यांनी स्वयंस्फुर्तीने केलं. अजूनही करत आहेत.
पण या महामारीत आपण जिथे आहोत, तिथे स्वतःची, कुटुंबियांची काळजी घेऊन शेजाऱ्यांना, आपल्या परिसरातील लोकांना मदत मिळवून देणं. माहिती मिळवून देणं हे सहज करू शकू. कुठल्या हॉस्पिटलला बेड उपलब्ध आहे? ऑक्सिजन कुठे कमी पडतोय? डॉक्टर आणि रुग्णांच्या काय अडचणी आहेत? कोविड सेंटर किंवा हॉस्पिटलची फायर ऑडिट झाली आहेत की नाही? याची माहिती घेऊ शकतो. प्रशासनाला जागं करू शकतो. कोविडमधून बरे झालेल्या आणि आता सशक्त असलेल्या लोकांची यादी करून प्लाझ्मा डोनर शोधू शकतो. लसीकरणाबाबत निर्माण झालेले गैरसमज दूर करू शकतो. जनजागृती करणं, आवाज उठवणं हे सहज शक्य आहे. या अर्थाने आपण प्रत्येकाने 'साथी हात बढाना', हे गाणं कृतीत आणायला हवं.
- कपिल पाटील
----------------------------------
याच संदर्भातले जुने ब्लॉग -
कोरोनानंतर कोरोनापेक्षा भीषण
https://bit.ly/3dP1UAT
______________________________
Social Distancing नका म्हणू, त्याचा इतिहास भयकारी आहे.
https://bit.ly/2XM3VGj
______________________________
बडा कब्रस्थान, हिंदू समशान
https://bit.ly/2BK4tUp
______________________________
फारुख शेख का अभिनन्दन!
https://bit.ly/2QXpbHP
